Γρηγόριος Παλαμάς: Θείας φύσεως κοινωνός

Ι.

Σε έναν από τους Ψαλμούς διαβάζουμε τον παρακάτω στίχο: «Οἱ σπείροντες ἐν δάκρυσιν ἐν ἀγαλλιάσει θεριοῦσι…» ( Ψαλμ. 125, 5 ). Αν στις εβδομάδες της προετοιμασίας που πέρασαν , αντικρύσαμε να καθρεφτίζεται στις παραβολές ό,τι είναι άσχημο και ανάξιο για μας, αν σταθήκαμε μπροστά στο κριτήριο της συνειδήσεώς μας και του Θεού, τότε όντως έχουμε σπείρει τη σωτηρία μας εν δάκρυσι. Και όμως, υπάρχει ακόμη χρόνος, διότι ακόμη κι όταν μπαίνουμε στον καιρό της συγκομιδής, ο Θεός μας δίνει ένα περιθώριο∙ προχωρώντας προς τη βασιλεία , προς την Ημέρα της Αναστάσεως, μπορούμε ακόμη, κάθε στιγμή, με την προοπτική της σωτηρίας, ενώπιον της νίκης του Θεού, να στρεφόμαστε προς αυτόν με ευγνωμοσύνη και συντριβή και να λέμε, «Όχι, Κύριε! Μπορεί να είμαι ο εργάτης της ενδεκάτης ώρας, αλλά δέξου με , όπως το έχεις υποσχεθεί!».

Την  περασμένη Κυριακή εορτάσαμε την θρίαμβο της Ορθοδοξίας, την ημέρα κατά την οποία η Εκκλησία διακήρυξε ότι νομιμοποιείται κι έχει το δικαίωμα να απεικονίζει τη μορφή του Χριστού∙ η διακήρυξη δεν αφορούσε την τέχνη, αλλά ήταν μια βαθιά θεολογική ομολογία της Ενσαρκώσεως . Η Παλαιά Διαθήκη μας έλεγε ότι ο Θεός δεν απεικονίζεται με κανέναν τρόπο διότι είναι ένα απύθμενο μυστήριο∙ δεν έχει ούτε όνομα εκτός από το μυστηριώδες όνομα το οποίο γνωρίζει ο Ύψιστος Αρχιερεύς. Στην Καινή Διαθήκη όμως μάθαμε, και γνωρίζουμε από εμπειρία, ότι ο Θεός έγινε Άνθρωπος, ότι το πλήρωμα της Θεότητος κατοίκησε και εξακολουθεί να κατοικεί για πάντα εν σαρκί∙ άρα ο θεός έχει ένα ανθρώπινο όνομα ( : Ιησούς ) έγινε άνθρωπος και έγινε άνθρωπος για να επιτύχει – με τρόπο τραγικό και ένδοξο μαζί- τη υπέρτατη αλληλεγγύη μ’ εμάς , να γίνει ένας από μας ώστε να γίνει ο καθένας μας ένα από τα παιδιά του Θεού. «Αυτός ενηνθρώπισεν ίνα ημείς θεοποιηθώμεν» , όπως λέει η Αγία Γραφή. Γι’ αυτό ήδη από την εβδομάδα που μας πέρασε μπορούσαμε να ευφραινόμαστε∙ και , ενώ μια εβδομάδα πριν, ήδη προετοιμαζόμαστε να συναντήσουμε αυτό το θαύμα, αυτό το θάμβος της Ενσάρκωσης, η Εκκλησία μας, χαμηλόφωνα, σχεδόν ψιθυριστά, έψαλλε τον Κανόνα του Πάσχα: Χριστός Ανέστη εκ νεκρών- διότι δεν πρόκειται για μια μελλοντική υπόσχεση, αλλά για μια παρούσα βεβαιότητα, μια ανοικτή πόρτα για να εισέλθουμε δια του Χριστού, δια της Θύρας , όπως ονομάζει τον Εαυτό Του, στην αιωνιότητα.

Σήμερα μνημονεύουμε τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, έναν  από τους μεγάλους Αγίους της Ορθοδοξίας, ο οποίος απέναντι στην αίρεση και την αμφιβολία, διακήρυξε εκ των έσω την εμπειρία των ασκητών και όλων των πιστών: ότι δηλαδή η χάρις του Θεού δεν είναι κτιστό δώρο- ο ίδιος ο Θεός είναι που εκφράζει τον Εαυτό Του σε μας, ώστε πλημμυρισμένοι από την παρουσία Του και έχοντας ως μοναδική προϋπόθεση την αποδοχή Του μέσα μας, να ανοιχτούμε σταδιακά προς Αυτόν και να γίνουμε κάπως διαφανείς σ’ αυτό το Φως, και σιγά-σιγά , όλο και πιο πολύ να μετέχουμε στη Θεία φύση Του.

Αυτό δεν είναι απλώς μια υπόσχεση αλλά μια βεβαιότητα καθώς έχει συμβεί σε χιλιάδες χιλιάδες αντρών και γυναικών, τους οποίους εμείς τιμούμε ως Αγίους: έγιναν θείας φύσεως κοινωνοί και αποτελούν για μ ας μια αποκάλυψη κι μια σιγουριά για  το τι καλούμαστε να είμαστε και να γίνουμε,..

Σήμερα λοιπόν, κάνουμε άλλο ένα βήμα που μας φέρνει στη χαρά και τη δόξα του Πάσχα. Σε άλλη μία εβδομάδα θα υμνήσουμε τον Σταυρό- τον Σταυρό που ήταν ο φόβος και ο τρόμος των κακούργων και έχει γίνει το σημείο της νίκης και της σωτηρίας. Για μας είναι το σημάδι ότι η αγάπη του Θεού δεν έχει μέτρο, δεν έχει όρια, είναι τόσο βαθιά όσο Εκείνος , αγκαλιάζει τα πάντα όπως Εκείνος και είναι, όντως, η νίκη της τόσο τραγική όπως και ο Θεός μας είναι Θεός τραγικός και νικητής μαζί. Αυτός που εμπνέει το δέος αλλά και ακτινοβολεί υο ιλαρό φως που ψάλουμε στον Εσπερινό…

ΙΙ.

Σε κάθε Θεία λειτουργία , ιδιαίτερα όμως στις περιόδους της άσκησης και της περισυλλογής (όπως η Σαρακοστή) , πολλοί από μας προσερχόμαστε στη Θεία Κοινωνία. Κι όμως, πολλές φορές ούτε καταλαβαίνουμε βαθιά τί έχει συμβεί – δεν εννοώ διανοητικά, αλλά με όλη την καρδιά και το είναι μας- ούτε (ακόμα χειρότερα) φέρουμε τους καρπούς που θα ‘πρεπε να φέρουμε.

Δεν καταλαβαίνουμε πάντα ότι στη Θεία Κοινωνία γινόμαστε ένα με τον Χριστό. Σύμφωνα με την εικόνα που μας δίνει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, η θεότητα του Χριστού και η καθαρή , τέλεια, αναμάρτητη ανθρωπότητά Του διεισδύουν  μέσα μας  κατά τον ίδιο τρόπο που η φωτιά εισχωρεί και διαπερνά ένα ξίφος που πυρακτώθηκε μέσα σ’ ένα καμίνι. Από κρύο μέταλλο που ήταν, όταν το βγάλουμε έξω είναι όλο φωτιά, σε τέτοιο βαθμό που μπορούμε τώρα να κάψουμε το σίδερο και να κόψουμε με τη φωτιά. Αυτό συμβαίνει και σ’ εμάς (έστω σπερματικά) , όταν δεχόμαστε τη Θεία Κοινωνία. Γινόμαστε κοινωνοί της αναμάρτητης , τέλειας και καθαρής ανθρωπότητας του Χριστού∙ και αυτή είναι ξέχειλη από τη θεία Του φύση και ουσία.

Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που κοινωνούμε. Το παίρνουμε είδηση; Μας καταλαμβάνει  όντως δέος; Δεχόμαστε την Κοινωνία με την αίσθηση ότι έχουμε γίνει τώρα, μ’ έναν τρόπο άρρητο, σχεδόν απίστευτο, ό,τι είναι ο Χριστός- όχι πλήρως , όχι σε βαθμό  τελειότητας , αλλά κατά ένα βαθμό που συνεχώς θα αυξάνεται, αν συνεχίσουμε να παραμένουμε πιστοί σ’ αυτό που μας δίνεται; Αλλά αν έχουν πράγματι έτσι τα πράγματα, τότε τα λόγια του αποστόλου Παύλου, κινούμενα από θεία έμπνευση, αποτελούν ταυτόχρονα και μία προειδοποίηση : όταν λέει ότι όσοι έχουν βαπτιστεί στο όνομα του Χριστού, όσοι κοινωνούν, είναι τόσο ενωμένοι μαζί Του, ώστε ό,τι κάνουν συμβαίνει και στον ίδιο τον Χριστό, τότε όταν αμαρτάνουμε με τα λόγια, τα έργα ή τις σκέψεις μας, είναι σαν να υποβάλλουμε όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τον Χριστό στη ντροπή της αποτυχίας μας.

Αν όντως πιστεύομε ότι στη θεία Κοινωνία ενωνόμαστε με τον Χριστό με τον τρόπο που μας το περιέγραψε πιο πάνω ο άγιος Γρηγόριος, τότε, πώς πρέπει να προετοιμαζόμαστε γι’ αυτό; Με πόσο δέος και ευλάβεια θα πρέπει να προσερχόμαστε! Αλλά και πώς εκ των προτέρων θα πρέπει να ετοιμάζουμε τον εαυτό μας , εξετάζοντας την ψυχή μας , τη ζωή μας, τις σχέσεις μας, καθετί που μας αφορά, ώστε να απορρίψουμε ό,τι δεν μπορεί να ενωθεί μαζί Του και να ενισχύσουμε το ελάχιστο ίσως που μπορεί να προσληφθεί από Αυτόν! Πώς θα ετοιμάζουμε τον εαυτό μας, ώστε να αυξηθούμε εν Χριστώ, ώσπου σταδιακά να φθάσουμε σ’ αυτό που ο απόστολος Παύλος ονομάζει «μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού»!

Αλλά και όταν έχουμε λάβει τη Θεία Ευχαριστία , πόσο προσεκτικά πρέπει να πορευόμαστε, πόσο προσεκτικά να βαδίζουμε στη ζωή μας, πόσο καθαρές πρέπει να διατηρούμε όχι μόνο τις πράξεις μας, οι οποίες απορρέουν από αυτό που έχουμε μέσα μας, αλλά και τις σκέψεις μας∙ οι κινήσεις της καρδιάς μας πόσο άγιες πρέπει να γίνουν! Όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν με μια κίνηση της βουλήσεως ή της επιθυμίας μας, αλλά μέσα από τη διαρκή προσπάθεια να είμαστε άξιοι του γεγονότος ότι γίναμε Σώμα Χριστού, καθένας ξεχωριστά, αλλά και ως κοινότητα. Κι αυτό είναι επίσης κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε: κοινωνός του Σώματος και του Αίματος του Χριστού δεν γίνεται ο καθένας ατομικά, ως εάν ήταν αποκομμένος από τους άλλους. ΄Ολοι οι εν Χριστώ είναι ένα, και διδασκόμαστε ότι το όλο σώμα της Εκκλησίας είναι το Σώμα του Χριστού, η σαρκωμένη παρουσία Του σ’ αυτόν τον κόσμο- ατελής ναι, αλλά παρουσία. Δεν είμαστε φώτα ούτε ο καθένας μας ξεχωριστά ούτε όλοι μαζί∙ μπορούμε όμως να γίνουμε μια φλογίτσα, που ίσως απλά να τρεμοπαίζει, αλλά ταυτόχρονα να κάνει και λιγότερο πηχτό το σκοτάδι αυτού του κόσμου ακυρώνοντας την  παντοδυναμία του.

Ας προετοιμαζόμαστε λοιπόν για την Ευχαριστία, ερευνώντας την ζωή μας από κάθε άποψη και απορρίπτοντας όλα όσα μόνο να καούν μπορούν μέσα στη φωτιά του Χριστού. Ας καλοδεχθούμε τον ερχομό Του και ας Του επιτρέψουμε να εισχωρήσει μέσα μας όπως η φωτιά εισχωρεί στο σίδερο της ψυχής, για το οποίο μιλά ο άγιος Γρηγόριος. Και κατόπιν , εάν έχουμε έστω και λίγο κατανοήσει τί μας συμβαίνει, ας είναι η ζωή μας μια πράξη ευγνωμοσύνης , μια μαρτυρία ότι ο Κύριός μας δεν έζησε και δεν πέθανε μάταια, ότι άξιζε να δώσει τον εαυτό Του για μας, άξιζε να υποστεί την ταπείνωση να κάνει εμάς δοχεία της παρουσίας Του σ’ αυτόν τον κόσμο. Η ευγνωμοσύνη θα ‘πρεπε να μας παρακινήσει σε μία ζωή περισσότερο άξια της δωρεάς του θεού . Ας στοχαστούμε πάνω σ’ αυτά κατά τις εβδομάδες που έρχονται , πριν από την Μεγάλη Εβδομάδα, ώστε να μπούμε στην περίοδο των Παθών προετοιμασμένοι να μοιραστούμε μαζί Του τον δρόμο του Σταυρού∙ να παραιτηθούμε από καθετί που Τον φόνευσε , Τον ταπείνωσε, Τον πρόδωσε, και να εισέλθουμε μαζί Του στην αιώνια ζωή!

Από το βιβλίο: «Στο φως της κρίσης του Θεού

ΠΟΡΕΙΑ ΑΠΌ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ»

Anthony Bloom

Εκδόσεις: «εν πλω» 

Νώτη Γεωργία