ΑΜΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΘΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

Για τον Ιερό Χρυσόστομο η αμαρτία είναι πηγή, ρίζα και μητέρα όλων των κακών. Όπως ακριβώς η παράλυση είναι μια ασθένεια του σώματος, έτσι και η αμαρτία είναι ασθένεια της ψυχής. Ακόμα και εκείνα τα αμαρτήματα που συνήθως θεωρούνται ως  μικρά μπορούν να μας στερήσουν την βασιλεία των ουρανών. Η ποιμαντική του μέριμνα και ευαισθησία τον κάνει να παρακινεί τους πιστούς στο να έχουν την ορθή θεώρηση της αμαρτίας και να μην αντιστρέφουν την τάξη των πραγμάτων, αλλά να θρηνούν μόνο για την αμαρτία, θεωρώντας τα δεινά του παρόντος βίου ως αίτια στεφάνων.

Περιγράφοντας ο άγιος Χρυσόστομος τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται η αμαρτία, κάνει μία σπουδαιότατη παρατήρηση , επισημαίνοντας πως η αμαρτία εκδηλώνεται με τα πάθη και με το σκοτισμό του λογισμού, που είναι το ηγεμονικό του ανθρώπου. Μετά την πτώση η «γνώμη» του ανθρώπου απειλείται από «την τυραννίδα των παθών», το «σκότος του αιώνος τούτου», τα «τεχνάσματα» και τα «μηχανήματα» του διαβόλου . Τα πάθη δεν φέρουν φυσικώς το χαρακτήρα της αμαρτίας, εφόσον υπηρετούν και αγαθούς σκοπούς˙ όμως η αχαλίνωτη αμετρία των παθών οδηγεί στη διάπραξη της αμαρτίας. Με τον τρόπο αυτό τα πάθη αιχμαλωτίζουν ολοκληρωτικά τον άνθρωπο.

Για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνονται τα πάθη χρησιμοποιεί το παράδειγμα της μοιχείας στην οποία πέφτει ο άνθρωπος μέσω της «οφθαλμίας», με το να παρατηρεί δηλαδή και να ορέγεται με τα μάτια του τις διάφορες γυναίκες, και επισημαίνει πως αυτή είναι πρωτίστως νόσημα των οφθαλμών της ψυχής και εκδηλώνεται με το μολυσμό των οφθαλμών του σώματος. Τα πάθη, λοιπόν, εκδηλώνονται πρώτον εσωτερικά, στο χώρο της ψυχής, και στη συνέχεια εξωτερικά, με την έμπρακτη αμαρτία.

Προσανατολισμένος εσχατολογικά ο ιερός Χρυσόστομος διακρίνει τα πάθη σε τρεις κατηγορίες˙ στα φυσικά και μη αναγκαία, τα οποία μπορεί να εκπληρωθούν χωρίς αμαρτία ή και να μην εκπληρωθούν καθόλου, λ.χ. ο σαρκικός έρωτας, τον οποίο πολλοί υπερνίκησαν , και στα περιττά, τα οποία δεν υπαγορεύονται από φυσικές ανάγκες του σώματος, αλλά αποτελούν γνωρίσματα της εμπαθούς ψυχής. Θεωρεί ότι τα πάθη είναι πολύ χρήσιμα, όταν μ’ αυτά εκζητούνται τα δικαιώματα του  Θεού και του πλησίον˙ όταν όμως στρέφουμε τα πάθη ιδιοτελώς περί τον εαυτό μας, τότε γινόμαστε δέσμιοι και δούλοι των παθών.

Για την εξέταση του θέματός μας είναι ιδιαιτέρως σημαντική η παρατήρηση που κάνει ο Άγιος σχετικά με τα σαρκικά πάθη, που πολλοί τα θεωρούσαν και τα θεωρούν ακόμη και στις μέρες μας ως τα πλέον βαριά και επικίνδυνα . Για τον Άγιο οι διαφορές μεταξύ των παθών βρίσκονται μόνον στο τρόπο με τον οποίο αυτά εκδηλώνονται , όλα όμως τα πάθη από τα οποία κυριαρχείται ο άνθρωπος έχουν τα ίδια καταστρεπτικά αποτελέσματα.  Με τον τρόπο αυτό  ο Άγιος στρέφει την προσοχή των χριστιανών από τα «ομολογημένα παρά πάσι» προς τα κρυπτά και  δυσδιάκριτα πάθη.

Παρότι ,κατά τον Χρυσόστομο, όλα τα πάθη είναι «άτιμα», αυτός προβαίνει σε  μια αξιολόγησή τους και θεωρεί πλέον βδελυκτό πάθος την «κατά των αρρένων μανίαν», παρατηρώντας ταυτόχρονα πως περισσότερο πάσχει η ψυχή από την αμαρτία, παρά το σώμα από τις ασθένειες. Η παρατήρηση αυτή δεν αποσκοπεί στην υποτίμηση του σώματος, αλλά στο να περιγράψει την τυραννική κυριαρχία της αμαρτίας επί του ανθρώπου.

Για το Χρυσόστομο, όπως και για ολόκληρη την πατερική μας παράδοση , η αμαρτία είναι μια ξένη κι αφιλόξενη χώρα. Έτσι η επάνοδος στη ζωή της αρετής είναι η επιστροφή μας στο πατρικό μας σπίτι, όπου μας περιμένει ο φιλόστοργος πατέρας. Για την επάνοδο αρκεί μόνο να κάνουμε μια αρχή και να σταματήσουμε την κακία. Ο άγιός μας δεν εξαντλεί το μέγεθος της χριστιανικής ηθικής στη φανέρωση του ανυπόστατου της αμαρτίας, αλλά το επεκτείνει και στη διαπίστωση ότι το κακό είναι μια εφήμερη και παρά φύση κατάσταση˙ αντιθέτως, η αρετή είναι η κατά φύση κατάσταση για τον άνθρωπο. Το γεγονός ότι στον κόσμο πλεονάζει η κακία, δεν αναιρεί τη θέση αυτή, αλλά αποδεικνύει την υπερβολική ραθυμία του ανθρώπου.

Από το βιβλίο: «Εκ Περιθωρίου. Άρθρα- Ομιλίες- Διαλέξεις»

Αρχιμανδρίτης

Σωφρόνιος Αθ. Γκουτζίνης

Ξάνθη 2006